Aktualności

Jesień - czas pamięci

Jeżeli chcesz poznać historię miasta, ziemi - pójdź na jego cmentarze. Ziemia zawierciańska obfituje w wiele  obiektów upamiętniających życie i działania żyjących tu od pokoleń ludzi. Od wielu lat  Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej prowadzi liczne działania mające na celu ratowanie  obiektów historycznych zagrożonych ruiną. Dzięki działalności sekcji historycznej Towarzystwa Miłośników Ziemi Zawierciańskiej mieszkańcy naszego miasta mogą również poznawać historię wielu zabytków. Szczególną uwagę zwraca się na zachowanie zabytkowych nekropolii i miejsc pamięci.

Prowadzone przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej prelekcje umożliwiają zachowanie pamięci o ludziach różnych narodowości których nie ma już wśród nas a którzy mieszkali na  zawierciańskiej ziemi. Przewarzająca większość cmentarzy jest wciąż czynna. Dbałość o ich stan należy do administratorów. Są to przeważnie Parafie rzymskokatolickie lub Gminy.  Jednak są nekropolie na których zaprzestano grzebania zmarłych. O ich przetrwanie troszczą się głównie pasjonaci historii i organizacje społeczne. Wiele działań w tym obszarze od lat podejmuje sekcja historyczna Towarzystwa Miłośników Ziemi Zawierciańskiej. Organizując liczne prelekcje i wykłady ożywiają wspomnienia o ludziach i narodach  którzy jeszcze niedawno żyli obok nas. Dotyczy to zwłaszcza społeczności żydowskiej.

Jak relacjonuje Pan Maciej Świderski - przewodniczący Sekcji Historycznej Towarzystwa Miłośników Ziemi Zawierciańskiej w powiecie zawierciańskim istnieje wciąż kilka takich nekropolii. Do najważniejszych należą:  położony przy ulicy  Daszyńskiego cmentarz Żydowski w Zawierciu, cmentarz w Pilicy usytuowany przy drodze do Kocikowej oraz istniejący od polowy XVIII wieku cmentarz w Kromołowie.

Pierwsze pochówki na cmentarzu „pod Czarnym Lasem” w Pilicy przypadają na rok 1842. Do czasów współczesnych nie zachował się niestety dom przedpogrzebowy. W roku 1942  hitlerowcy wysiedlili ludność żydowską do getta w Wolbromiu. W latach 1942/43 na terenie nekropolii miały miejsca egzekucje ludności żydowskiej wyłapywanej w okolicznych lasach a w roku 1945 żandarmeria z Wolbromia rozstrzelała tu około 70 ludzi z Pilicy i okolicy. Ostatnie dwa nagrobki postawiono po zakończeniu wojny, upamiętniają one zamordowanych członków rodziny Pańkowskich.

Cmentarz przy ulicy Piaskowej w Kromołowie został założony w XVIII wieku. Podczas drugiej wojny światowej padł ofiarą dewastacji niemieckiej, podobnie jak wiele miejsc pochówku ludności żydowskiej. Do naszych czasów zachowało się około 920 nagrobków zajmujących powierzchnię pół hektara. Obecnie cmentarzem opiekuje się katowicka Gmina Żydowska, która latach w 1991-1992 przeprowadziła prace restauracyjne nekropolii.

Zawiercie, podobnie jak cały nasz powiat, zamieszkiwała liczna grupa ludności pochodzenia żydowskiego. Pochówki społeczności żydowskiej na cmentarzu przy ulicy Daszyńskiego rozpoczęły  się w 1905 roku.  Większość nagrobków nie reprezentuje wybitnych walorów artystycznych jednak jest to  jedna z niewielu polskich nekropolii wyznania mojżeszowego zachowana w tak dobrym stanie. Do dziś przetrwały praktycznie wszystkie elementy pierwotnego założenia cmentarnego - dom przedpogrzebowy, mur oraz zdecydowana większość macew, ustawionych rzędowo w miejscach właściwego pochówku. Nekropolia funkcjonowała jeszcze po zakończeniu drugiej wojny światowej, jednak tragiczne wojenne losy spowodowały, że pochówków było coraz mniej. W 1999 roku przeprowadzono prace inwentaryzacyjne, w wyniku których powstał rejestr, zawierający numery grobów, dane zmarłych i ich daty śmierci. Renata Wyrodek. Żródło: www.kirkuty.xip.pl  www.sztetl.org.pl